W lecie 1921 roku, po zakończeniu działań wojennych na terytorium Polski (Powstanie Wielkopolskie, wojna polsko-bolszewicka, Powstania Śląskie) Ministerstwo Spraw Wojskowych rozpoczęło planowane ujednolicanie marek i typów motocykli wojskowych. Ustalono wówczas pokojową organizację armii. 

Pozostawiono do dalszej eksploatacji głównie amerykańskie motocykle Harley-Davidson i Indian oraz niewielką ilość motocykli angielskich BSA i Sunbeam. Zdobyczne jednoślady, których w Armii Polskiej było sporo, sukcesywnie przekazywano do sprzedaży na rynek cywilny.

Do demobilizacji przeznaczono pojazdy nieprzydatne do celów wojskowych ze względu na nieodpowiednią konstrukcję i nadmierne wyeksploatowanie. Niebagatelną kwestię stanowiła potrzeba ujednolicenia prawdziwej mozaiki marek pojazdów wojskowych.

W lipcu 1921 roku rozpoczęto wydawanie periodyku "Demobil" stanowiącego Biuletyn Oddziału Likwidacji Demobilu Wojskowego przy Ministerstwie Przemysłu i Handlu. Na rynku cywilnym czasopismo ukazywało się jako niezależny dodatek tygodnika "Przemysł i Handel". Cykl wydawniczy "Demobilu" określano: co kilka dni, w rzeczywistości czasopismo to ukazywało się co 2 do 4 tygodni, w zależności od potrzeb. "Demobili" był głównym medium informującym rynek cywilny o wystawianych na sprzedaż przez wojsko pojazdach. Głównym hasłem reklamowym tego czasopisma było: Szerokie pole dla przedsiębiorczości prywatnej otwiera sprzedaż zapasów demobilu wojskowego i zdobyczy wojennych. W egzemplarzach "Demobilu" zamieszczano oferty sprzedaży motocykli, które były używane przez Wojsko Polskie w latach 1918 - 1921.

Motocykle w PRL – rzecz o motoryzacji i nie tylko...

Przyjęło się powszechnie mianem „motocykle PRL” określać pojazdy produkcji krajowej: WFM, SHL, WSK, Junak. Jest to jednak wielkie uproszczenie, bo obok wspomnianych jednośladów na naszych drogach można było również spotkać kilkanaście marek motocykli importowanych: Jawa, MZ, CZ, IFA, IŻ, M-72, K-750, Panonia, Lambretta, Peugeot, a także: BMW, Triumph, Norton, BSA,AJS, Harley-Davidson i wiele innych.

O TYM WŁAŚNIE JEST TA KSIĄŻKA "MOTOCYKLE W PRL" »

Pierwsze oferty sprzedaży motocykli pojawiły się w "Demobilu" w marcu 1922 roku, ostatnie wiosną 1924 roku. W ciągu 2 lat wystawiono na sprzedaż ogółem ok. 400 - 450 motocykli (w 1922 roku ok. 250 - 300, w 1923 roku - kilkadziesiąt, w 1924 roku do zakończenia sprzedaży w kwietniu - kilkanaście). Pewną liczbę motocykli sprzedano także poza ofertami "Demobilu", żołnierzom służby stałej, którzy wyrazili chęć kupna tych pojazdów do celów cywilnych.

Lista marek motocykli sprzedawanych przez Armię Polską będzie dla was zaskoczeniem, zapewne o wielu z nich przeczytacie tu po raz pierwszy. Oto zestawienie wszystkich marek motocykli wystawianych na sprzedaż przez wojsko, w kolejności alfabetycznej: Adler, AFS, AJS, Alcyon, Ariel, Brennabor, Demon, Dürkopp, Cito, Clino, Condor, Corona, Dufole, Fafnir, Flora, FN, Göricke, Grützner, Hudson, Humber, Indian, James, Laurin&Klement, Magnet, Materwo, May, Moto-Reve, Noricum, Norton, NSU (Neckersuhm), Orion, Ormonde, Peugeot, Pfeil, Phënomen, Puch, Progress, Rex, Rudge-Multi, Scott, Sedel, Stewens, Stumber, Sunbeam, Terrot, Vulcan, Wanderer, Yale.

Najwięcej oferowano niemieckich motocykli: NSU i Wanderer (po kilkadziesiąt sztuk), nieco mniej belgijskich FN i austriackich Puch. Pozostałe marki wystawiane były na sprzedaż w ilościach kilku egzemplarzy, a nierzadko tylko jednego.

W owym czasie sprzedaż demobilowa miała bardzo duży wpływ na strukturę cywilnego rynku motocyklowego w Polsce. Ze statystyk wynika, że motocykle sprzedane wówczas przez wojsko, stanowiły ok. 30% ogólnej liczby motocykli w Polsce.

Tomasz Szczerbicki
Dziennikarz i autor książek: tomasz-szczerbicki.pl