Pokryzysowy dynamiczny wzrost gospodarczy, zaistniały w latach 1936 - 1939, spowodował, że wiele firm próbowało uruchomić montownie "setek" czyli ówczesnych motorowerów. Były wśród nich małe warsztaty, mogące realnie wyprodukować kilka sztuk miesięcznie, były też duże przedsiębiorstwa, które z montażu i częściowej produkcji motorowerów chciałby zrobić działalność uboczną. Jedną z takich dużych firm było Towarzystwo Fabryk Motorów PERKUN (ul. Grochowska 309/317).

Towarzystwo Fabryk Motorów PERKUN zostało założone w 1904 roku. Zakład przy ulicy Grochowskiej 46 (dziś 309/317) wytwarzał silniki spalinowe małej i średniej mocy, w tym wysokoprężne dla przemysłu i rolnictwa. Dla tej wyspecjalizowanej w budowie silników stacjonarnych firmy produkcja / montaż pojazdów była czymś zupełnie nowym. Nie mniej ze względu na swoją długoletnią działalność w branży maszynowej fabryka posiadała duży park maszyn i wykwalifikowanych pracowników. 

Używane tu słowo "motorower" odnosi się do konstrukcji pojazdów i ówczesnych przepisów. Dziś "motorower" to pojazd z silnikiem o pojemności skokowej do 50 cm³. W latach 30. odpowiednikiem tej klasy były "setki", czyli pojazdy z silnikami o pojemności skokowej do 100 cm³. Miały one przeważnie moc 2 - 3 KM. Wiele pojazdów tej klasy były to nieco przerobione rowery z doczepnym silnikiem. Omawiany Perkuna miał wprawdzie kopniak i konstrukcję małego motocykla, ale ze względu na pojemność skokową silnika (98 cm³) klasyfikowała się w grupie "setek".    

Za wzór Perkuna (napędzanego silnikiem Villiers 98), którego zaprezentowano po raz pierwszy w maju 1938 roku na Targach Poznańskich, posłużyły angielskie motorowery Baker i Excelsior. Produkcja seryjna Perkunów 98 ruszyła w sierpniu 1938 roku. Cena tego pojazdu wynosiła 900 zł. Od tej kwoty można było odliczyć 20% w ramach specjalnej ulgi, jaka przysługiwała nabywcom pojazdów (samochodów, motocykli, motorowerów) produkowanych lub montowanych u nas w kraju. Owa ulga miała zachęcać do kupowania pojazdów polskich. Tak w tamtych latach rząd wspierał krajowy przemysł motoryzacyjny.

Motorowery w PRL – rzecz o motoryzacji i nie tylko...

Przedwojenna historia to krajowe „setki”, które były ówczesnymi motorowerami. Pamiętne marki: SHL, Podkowa, Niemen, Perkun, Wul-Gum oraz spora gama pojazdów zagranicznych. Powojenna historia motorowerów rozpoczęła się zaś w 1956 roku od modeli Ryś i Żak. Niedługo po nich pojawiły się pierwsze Komary. W kolejnych latach to właśnie motorowery były najliczniej produkowanymi pojazdami silnikowymi w naszym kraju. Każdego roku na rynek trafiało ich 150–200 tysięcy. Krajową produkcję wspierał import między innymi takich marek jak Simson czy Jawa.

O TYM WŁAŚNIE JEST TA KSIĄŻKA "MOTOROWERY W PRL" »

W ubiegłym tygodniu ukazały się w sprzedaży na naszym rynku motorowym polskie setki wyprodukowane przez warszawską fabrykę motorów Perkun. Ponieważ dążeniem naszym jest by czytelnicy nasi byli zawsze poinformowani o wszelkich przejawach produkcji polskiego przemysłu motoryzacyjnego, wydelegowaliśmy jednego z naszych współpracowników do fabryki Perkun, by z bezpośredniego źródła zaczerpnąć informacje. Wysłannika naszego przyjął Dyrektor działu sprzedaży pan Ogrodzki.     

- Z miejsca ryzykuje najbardziej niedyskretne pytanie, co skłoniła panów do podjęcia produkcji motocykli?

- Z zamiarami produkowania motocykli nosiliśmy się już od dawna. Obserwacja postępów motoryzacji kraju, widoczne zapotrzebowanie oraz chłonność rynku i wreszcie stały doping prasy utrwaliły nas w zamiarach - decyzja zapadła i mniej więcej dwa lata temu rozpoczęły się próby. (…) Prace nad naszym motocyklem podzieliliśmy na dwa etapy, pierwszy to montaż z zagranicznym silnikiem, drugi to całkowita produkcja na własnym silniku. Pierwszy etap już zrealizowaliśmy. Drugi realizujemy. (…). Wypuszczonej już serii wszystkie części, poza silnikiem, wyprodukowane są w kraju i z polskich surowców. (…).

"Motocykl i Cyclecar" nr 8 z 1938 roku

Produkcja seryjna Perkunów trwała realnie ok. 10 - 12 miesięcy, od sierpnia 1938 do sierpnia 1939 roku. Przy czym ostatnie dwa miesiące pokoju były głównie przeznaczone na produkcję dla wojska. W tym czasie powstało kilkaset egzemplarzy tych pojazdów. Dokładne dane nie są znane.

Fabryka PERKUN został całkowicie zniszczona we wrześniu 1944 roku, przez wycofujących się Niemców. Na gruzach tego zakładu ok. 1949 - 1950 roku rozpoczęto budowę bloku mieszkalnego.

Tomasz Szczerbicki
Dziennikarz i autor książek: tomasz-szczerbicki.pl