Rudge. Historia motocykli, które zdobywały 3 pierwsze miejsca w Tourist Trophy
Przed II Wojną Światową wyspy brytyjskie były miejscem, gdzie działało najwięcej producentów motocykli, brytyjskie marki cieszyły się dużym uznaniem, a jedną ze słynniejszych była marka Rudge.
Końcówka dziewiętnastego wieku, świat oszalał na punkcie nowego wynalazku. Tak jak konna bryczka jest praprzodkiem samochodu, tak bicykl, który przekształcił się później w rower, jest ojcem motocykla, stąd też pionierzy motocyklizmu wywodzą się często z producentów rowerów.
Do entuzjastów rowerów należał angielski karczmarz Dan Rudge. Nowy wynalazek zafascynował go na tyle, że postanowił go ulepszyć i w 1869 roku skonstruował własne rowerowe koło, a cztery lata później opatentował regulowane łożyska toczne. Zmarł w 1880 roku, ale wdowa okazuje się osobą przedsiębiorczą, pozyskuje inwestorów i tak powstaje firma "D. Rudge and Company and the Coventry Cycle Company". W programie produkcyjnym znajdują się bicykle (to takie rowery z wielkim przednim kołem i malutkim tylnym - cholernie niebezpieczne), trójkołowce i wreszcie bezpieczne rowery (czyli takie w formie zbliżonej do współczesnych).
W 1893 roku firma popada jednak w tarapaty finansowe, ale z pomocą przychodzi rodzina Pugh prowadząca znaną wytwórnię rowerów Whitworth Cycle Company. Z połączenia obu przedsiębiorstw powstaje Rudge-Whitworth Coventry. Logo firmy tworzy otwarta dłoń na tle rowerowego koła. Sprawy nabierają tempa, poziom produkcji sięga 25 000 sztuk i tak Rudge-Whitworth zalicza się do największych producentów rowerów w Wielkiej Brytanii.
Jeszcze zanim firma Rudge-Whitworth zajęła się motocyklami jednym z jej spektakularnych osiągnięć było opracowanie szprychowych kół samochodowych mocowanych jedną centralną nakrętką. Ustrojstwo to było tak zmyślnie skonstruowane, że nakrętki po prawej stronie samochodu mają lewy gwint, a te po lewej prawy. Jeśli połączenie się poluzuje, nakrętki zabezpieczające mają tendencje do samoczynnego dokręcania. Koła Rudge-Whitworth były powszechnie używane w samochodach sportowych, a po II Wojnie Światowej prawa do nich nabył producent słynnych samochodów Jaguar.
W czasach kiedy Rudge był już uznanym producentem motocykli nie zrezygnowano z działalności na polu cyklizmu i tu przytoczę jedną związaną z tą działalnością ciekawostkę. Otóż w 1938 roku firma zasponsorowała niejaką Billie Fleming. Podarowano jej rower z trzybiegowymi przerzutkami i licznikiem oraz zapewniono wsparcie finansowe. Jej zadaniem było jeździć rowerem przez okrągły rok, aby pokonać w tym czasie jak największy dystans. Ambitna cyklistka pokonała w ciągu roku 47 642,5 km! Billie Fleming zmarła w 2014 roku w wieku stu lat i do tego czasu jej rekord pozostał niepobity! Dowodzi to niezbicie pozytywnego wpływu jazdy na rowerze na zdrowie i kondycję.
No dobra, przejdźmy już wreszcie do właściwego tematu, czyli do wkładu firmy Rudge-Witworth w rozwój motocyklizmu. Ich przygoda z warczącymi jednośladami zaczęła się od sprzedaży francuskich motocykli Werner w Południowej Afryce. Pierwszy prototyp własnego motocykla powstał w 1909 roku. Była to jednocylindrowa pięćsetka o średnicy cylindra 85 mm i skoku tłoka 88 mm. Maszyna wyróżniała się tym, że przy mieszanym górno-dolnym rozrządzie IOE (inlet over exhaust, czyli dolot nad wylotem) posiadała odejmowaną głowicę, podczas kiedy powszechnie stosowanym rozwiązaniem w takich silnikach były ślepe cylindry. Stosował je na przykład Harley-Davidson. Rok później motocykl wyposażono w dwubiegową skrzynię NSU. Już w 1911 roku motocykle Rudge błysnęły sportowym talentem, kiedy to Victor Surridge osiągnął na torze Brooklands średnią prędkość 98,78 km/h, a potem poprawił wynik do 106,96 km/h. W sierpniu 1911 roku Rudge ustanawia nowy światowy rekord prędkości na dystansie kilometra ze startu lotnego z wynikiem 116,67 km/h.
W 1912 roku zaprezentowano nowy model Rudge Multi, który pozostał w produkcji aż do 1923 roku. Motocykl miał jednocylindrowy silnik o pojemności 500 ccm, zaś szczególnie przydatną do zaprzęgu z wózkiem bocznym była wersja o pojemności 750 ccm. Cechą szczególną Multi był system przeniesienia napędu. Otóż motocykl nie posiadał klasycznej skrzyni biegów lecz przekładnię pasową, która działała podobnie jak współczesne przekładnie CVT w skuterach, z tą jednak różnicą, że w skuterach zmiana przełożenia odbywa się automatycznie, natomiast w Rudge Multi służyła do tego ręczna dźwignia. Tym niemniej przełożenie zmieniało się płynnie i bez użycia sprzęgła. W 1914 roku Cyril Pulin dosiadający motocykla Rudge wygrał wyścig Tourist Trophy na wyspie Man w klasie Senior (500 ccm). Tuż przed wybuchem wojny pojawił się model napędzany silnikiem V2 o pojemności 998 ccm.
W latach 1912-13 w zakładach Rudge produkowano również popularne wówczas cyclecary. Były to bardzo małe i lekkie dwuosobowe samochody, przeważnie z odkrytym nadwoziem, napędzane motocyklowymi silnikami. Cyclecar Rudge napędzany był chłodzonym powietrzem jednocylindrowym silnikiem o pojemności 750 ccm (średnica cylindra 85 mm, skok tłoka 132 mm) i bezstopniową przekładnią pasową.
Po wojnie modele z przekładnią pasową były już mocno przestarzałe, więc w 1924 roku wprowadzono nową, jednocylindrową pięćsetkę Rudge Four z rozrządem OHV, aluminiowymi tłokami, czterozaworową głowicą i czterostopniową skrzynią biegów. Proporcje cylindra pozostawiono po staremu, czyli średnica cylindra 85 mm i skok tłoka 88 mm. Rudge Four produkowano również w wersji z silnikiem o pojemności 350 ccm. Model o pojemności 500 występował w kilku wersjach: Standard, Special, Sport oraz w zaprzęgu z wózkiem bocznym. Konstrukcję systematycznie rozwijano. W pierwszej wersji silnik rozwijał moc 15 KM, w 1926 podniesiono ją do 18 KM, a topowa wersja z 1928 miała już 25 KM. W 1926 roku wprowadzono sprzężone hamulce. W 1928 roku motocykle otrzymały nowe ramy, hamulce, nowocześniejsze opony i zbiorniki siodłowe, dzięki którym uzyskały nowoczesny wygląd. Począwszy od 1926 roku motocykle Rudge znowu zaczęły odnosić sukcesy w sporcie, a w 1928 roku kierowca fabryczny Graham Walker wygrał Grand Prix Ulsteru. Dla uczczenia tego sukcesu rok później wprowadzono model Ulster. Zastąpił on model Four w wersji Sport i do końca produkcji motocykli Rudge pełnił w ofercie marki rolę topowego sportowego modelu.
W 1929 roku do oferty wprowadzono również modele o pojemności 250 ccm. Początkowo były one napędzane dwusuwowym silnikiem Villiersa, a później dwuzaworowymi czterosuwami górno i dolnozaworowymi marki JAP. Z kolei Rudge sprzedawał swój czterozaworowy silnik 500 ccm pod marką Python innym producentom motocykli. Odbiorcami byłi Grindlay-Peerless, HRD, Cotton, Miller-Balsamo, Eynsing, a także niemieckie marki Zündapp i Imperia.
W 1930 roku, podczas wyścigów Tourist Trophy, trzy pierwsze miejsca w klasie 350 zajęły nowe wyścigowe motocykle Rudge 4V, w których po raz pierwszy zastosowano półsferyczne komory spalania i radialny układ zaworów. Rok później rozwiązanie to wprowadzono w wyścigowych dwieściepięćdziesiątkach oraz w seryjnej pięćsetce. W 1932 roku dostępne na rynku repliki maszyn wyścigowych 250, 350 oraz 500 Ulster i TT Replica również otrzymały głowice z radialnym układem zaworów. Motocykle Rudge znane były ze swej szybkości. Ulster z 1936 roku legitymował się mocą 33 KM i był w stanie rozpędzić się do 170 km/h. W tamtym czasie były to osiągi imponujące. W produkowanych w latach 30. motocyklach stosowano również czterozaworowe głowice, ale z prostszym w budowie równoległym układzie zaworów.
Kiedy nastał kryzys gospodarczy, Rudge popadł w finansowe tarapaty. Przed zamknięciem fabrykę motocykli uratowało przejęcie przez wytwórnię płyt i gramofonów "His Master’s Voice". Jak to zwykle w takich przypadkach bywa, nowy zarząd wprowadził nowe porządki. Złą dla klientów firmy wiadomością było zamknięcie programu sportowego, dobrą zaś to, że w 1937 roku w modelach 500 wprowadzono pokrywę zaworów, które we wcześniejszych silnikach pozostawały odkryte. W 1938 roku produkcję motocykli przeniesiono z Coventry do nowej fabryki w Hayes. Ostatnimi motocyklami produkowanymi pod marką Rudge były lekkie jednoślady napędzane silnikiem o pojemności 98 ccm. Produkcję motocykli zakończono w grudniu 1939 roku. a fabryka przestawiła się na produkcję radarów. W 1943 roku prawa do produkcji motocykli Rudge sprzedano firmie Raleigh, ale mimo to nigdy już nie wyjechał na drogi motocykl z napisem Rudge na baku.
Komentarze
Pokaż wszystkie komentarze