Ścigacz.pl

Sokół to żywa legenda. Przedwojenny, polski motocykl, który brał udział m.in. w kampanii wrześniowej i mimo upływu wielu dziesięcioleci wciąż budzi podziw oraz emocje. Dziś nieliczne istniejące egzemplarze są warte krocie. Ile ich pozostało i w jakich są cenach?

Sokoły były używane przez Wojsko Polskie jako pojazdy rozpoznania i łączność, ale wykorzystywano je także w walce bezpośredniej jako ruchome punkty ogniowe. Do tego celu wyposażano je w ciężkie karabiny maszynowe.

Sokół powstał w Państwowych Zakładach Inżynierii w Warszawie, ale nie był pierwszym polskim seryjnie produkowanym motocyklem, tylko drugim. Pierwszym był model CWS M55, co jest o tyle ciekawe, że ten jednoślad zbudowany według konstrukcji por. inż. Bolesława Fuksiewicza był w zasadzie kopią dwóch amerykańskich motocykli: Indiana oraz Harleya-Davidsona.

Nie mówimy tu o inspiracji, lecz właściwie kalce, z niewielką zmianą wymiarów, aby sprawa nie była tak oczywista. Od marki Indian zaczerpnięto silnik, natomiast motocykl marki H-D posłużył jako wzorzec do zbudowania ramy i podwozia. Do 1931 roku wyprodukowano prawdopodobnie około 100 egzemplarzy CWS M 55, które nie przypadły wojskowym do gustu, bo miały liczne wady i błędy wieku dziecięcego. Na liczne usterki wpłynął fakt, że przed rozpoczęciem produkcji nie przeprowadzono badań technologicznych i wytrzymałościowych, a badania drogowe odbywały się już w trakcie produkcji.

Ale niezwykle ciekawe szczegóły dotyczące losów CWS M 55 przedstawimy szerzej innym razem. Powróćmy do Sokoła, którego powstanie było wynikiem porażki CWS M 55. Prace nad nowym typem motocykla, który zastąpiłby wadliwego prekursora, rozpoczęto jeszcze w trakcie produkcji CWS M 55. Konstruktorem, który przyczynił się do powstania motocykla, był inż. Zygmunt Okołów, który również wzorował się na jednośladach amerykańskich.

Prototyp wyjechał z hali montażowej w 1932 roku, zaś już na początku 1933 roku rozpoczęto seryjną produkcję. Zgodnie z przyjętym nazewnictwem, nowy model, wizualnie bardzo podobny do poprzednika, został nazwany CWS M 111. W przeciwieństwie do CWS M 55 nowa jednostka była technologicznie i konstrukcyjnie dopracowana przez zespół Okołówa. Należeli do niego bardzo zdolni inżynierowie Mordasewicz, Bidziński oraz technicy Raczek, Gebler oraz Poraziński. Nazwa Sokół 1000 pojawiła się dopiero po kilku latach produkcji, w 1936 roku, co było najprawdopodobniej wynikiem sukcesu Sokoła 600 RT M 211.

Sokół produkowany był aż do września 1939 roku, powstało około 3000 egzemplarzy. Był to motocykl o pojemności skokowej 995 cm3, czyli słynny model Sokół 1000 M 111, ale nie zapominajmy o wariantach z silnikami o mniejszej pojemności, czyli modelach Sokół 600, Sokół 500 i Sokół 200. Ostatnia jednostka jest bardzo rzadka, zachowały się tylko trzy egzemplarze, a w zasadzie dwa i pół, bo w przypadku trzeciego oryginalny jest jedynie silnik.

Czym dysponował Sokół 1000? Jednostka opierała się na dwucylindrowym, czterosuwowym, widlastym silniku o konstrukcji dolnozaworowej i mocy 18 KM przy 3000 obr./min (dla wariantu z lat 1934-35). Zawieszenie przednie stanowił widelec trapezowy z sześcioma sprężynami, natomiast tylne zawieszenie było sztywne. Skrzynia biegów sterowana była ręcznie, zaś sprzęgło nożne. Pojazd mógł osiągnąć do 100 km/h z wózkiem.

Spalanie wynosiło ok. 7,5 l/100 km, a zużycie oleju 0,3 l/100 km. Motocykl ważył 230 kg, a z koszem aż 375 kg. Sokół 1000 to potężny jednoślad dostosowany do potrzeb wojskowych, co oznacza, że musiał być niezawodny w każdych warunkach i niezwykle wytrzymały. Mimo że ciężki i o małej mocy, cieszył się zasłużoną renomą, na co wpływ miała jego odporność i trwałość, również w trudnych warunkach terenowo-pogodowych.

Sokół stał się częścią naszej rodzimej historii i to nie tylko historii motoryzacji, lecz przede wszystkim polskiej wojskowości. Najcięższy polski motocykl ma swój szlak wojenny. Jak już wspomnieliśmy, brał udział w kampanii wrześniowej, a niektóre motocykle trafiły na Węgry i do Rumunii. Są dowody na to, że Sokoła 1000 używano z powodzeniem w walkach pod Stalingradem.

Oczywiście dziś są to maszyny bardzo drogie i nieliczne. Jeszcze w pierwszej dekadzie nowego wieku Sokoła można było kupić za około 50 tys. złotych. Aktualnie oryginalny egzemplarz kosztuje około 300 tys. złotych. Na początku 2021 roku na Allegro pojawił się Sokół 1000 pochodzący podobno z pierwszej partii produkcyjnej, w 95 procentach oryginalny, ale potężnie skorodowany. Cena wywoławcza? 215 tys. złotych. Sporo.

Ile egzemplarzy zachowało się do naszych czasów? W wywiadzie, jakiego udzielił kilka lat temu "Rzeczpospolitej" koneser i kolekcjoner zabytkowych motocykli Bartłomiej Jackiewicz, pada zdanie, że w miarę kompletnych Sokołów 100 zachowało się około 30 egzemplarzy. Więcej już nigdy nie będzie, więc ceny tych wspaniałych, dwukołowych zabytków będą bez wątpienia rosły.

Po wojnie, w nowej, trudnej rzeczywistości PRLu, nikt nie potrzebował tak dużych maszyn. Powojenna historia produkcji Sokoła to zaledwie epizod w postaci produkowanego od 1947 do 1950 roku modelu 125 cm3. Co ciekawe, była to nawet całkiem udana konstrukcja wzorowana na niemieckim motocyklu DKW RT 125.