Przypada właśnie 90. rocznica rozpoczęcia produkcji Sokola 1000. Jest to chyba najważniejszych motocykl w historii naszego przemysłu motoryzacyjnego. Gdybyśmy dziś zapytali przypadkowych przechodniów lub motocyklistów o trzy historyczne motocykle, jakie znają, idę o zakład, że większość wymieni wśród nich Sokoła 1000.

Pierwszym motocyklem seryjnie produkowanym w Polsce był CWS M55, wytwarzany w Państwowych Zakładach Inżynierii w Warszawie od 1929 roku. Był to pojazd w iście amerykańskim stylu - duży, majestatyczny, z silnikiem o dwóch cylindrach w układzie V. Okazał się on jednak bardzo awaryjny i nietrwały. Trzeba było te problemy jakoś rozwiązać. Modernizacje wiele nie pomogły, więc zaczęto myśleć o nowym motocyklu dla wojska.

W pierwszych miesiącach 1931 roku rozpoczęto w Państwowych Zakładach Inżynierii prace konstrukcyjne nad nowym motocyklem. Mając w pamięci złe doświadczenia z CWS M55, główny konstruktor pojazdu Zygmunt Okołów stworzył zupełnie nowy motocykl, choć tak samo jak poprzedni wzorowany na pojazdach amerykańskich. Prototypowy egzemplarz motocykla CWS M111 zbudowano 1932 roku. W pierwszych miesiącach następnego roku ruszyła jego seryjna produkcja, która trwała do września 1939 roku. W tym okresie wyprodukowano ok. 3000 pojazdów. Egzemplarze z kolejnych lat różniły się tylko nieznacznie drobnymi modyfikacjami technicznymi. Od 1936 roku, ze względów handlowych, CWS M111 otrzymał nazwę Sokół 1000 M111. Motocykle używane były najczęściej z wózkami bocznym.

Motocykl CWS M111 / Sokół 1000 napędzany był dolnozaworowym widlastym silnikiem dwucylindrowym o pojemności 995 cm³, o stopniu sprężania 1:5 i mocy trwałej 18 KM przy 3000 obr./min. Moc maksymalna (chwilowa) wynosiła ok. 20 - 22 KM przy 4000 obr./min. Napęd na tylne koło przenoszony był przez mokre, wielotarczowe sprzęgło sterowane nożne, następnie przez skrzynię biegów o trzech przełożeniach sterowaną ręcznie. Sam motocykl ważył ok. 270 kg, w zestawie z wózkiem bocznym - 375 kg. Spalał ok. 7,5 l na 100 km, a z wózkiem bocznym osiągał prędkość maksymalną ok. 100 km/h.

Motocykle w PRL - rzecz o motoryzacji i nie tylko...

Przyjęło się powszechnie mianem "motocykle PRL" określać pojazdy produkcji krajowej: WFM, SHL, WSK, Junak. Jest to jednak wielkie uproszczenie, bo obok wspomnianych jednośladów na naszych drogach można było również spotkać kilkanaście marek motocykli importowanych: Jawa, MZ, CZ, IFA, IŻ, M-72, K-750, Panonia, Lambretta, Peugeot, a także: BMW, Triumph, Norton, BSA,AJS, Harley-Davidson i wiele innych.

O TYM WŁAŚNIE JEST TA KSIĄŻKA "MOTOCYKLE W PRL" »

Głównym odbiorcą tych motocykli było wojsko oraz w mniejszych ilościach: Policja Państwowa, Poczta Polska, instytucje państwowe i klienci cywilni. Oprócz wersji podstawowej CWS M111, powstały również bardziej zaawansowane wersje prototypowe. Chodziło głównie o poprawienie właściwości terenowych tego pojazdu. W szczególnie trudnych warunkach terenowych lub przy przeciążeniu motocykla napęd tylko na jedno koło nie wystarczał, dlatego w 1938 roku zaprojektowano i wykonano prototypowy egzemplarz z dodatkowym napędem wózka bocznego. Planowano wykorzystanie takiego pojazdu jako ruchomy punkt ogniowy, wyposażony w ciężki karabin maszynowy (ckm) wz. 30. Oto jak wspomina ten projekt inż. Tadeusz Marek: (...) Motocykl terenowy w prototypie zasadniczo się udał, ale mimo to nie poszedł do produkcji, jak wiele innych udanych rzeczy. Dlaczego zaniechano tej produkcji nie potrafię powiedzieć, bo to jest jedna z wielu zagadek zarządzeń wojskowych (...).

Do dziś zachowało się ok. 100 - 120 oryginalnych Sokołów 1000. W ostatnich latach rozwinął się też u nas "przemysł" produkcji części zamiennych do tego motocykla. Służy on głównie budowaniu replik, które często handlarze sprzedają jako oryginały. Obecnie wytwarzanych jest u nas ok. 90% części Sokoła 1000.

Tomasz Szczerbicki
Dziennikarz i autor książek: tomasz-szczerbicki.pl