W drugiej połowie lat 70. w klasie prestiżowych motocykli o dużej pojemności Yamaha była reprezentowana przez trzycylindrowy model XS 750 o bardziej turystycznym niż sportowym charakterze. Jego rozwinięciem był topowy czterocylindrowy XS 1100 zaprezentowany w 1978 roku. W lata 80. Yamaha wjechała na modelach nowej generacji napędzanych kompaktowymi silnikami czterocylindrowymi, które przetrwały w ofercie niemal do połowy lat 90.

Nowe czterocylindrowe motocykle oznaczono symbolem XJ. Jako pierwszy już w 1980 roku pojawił się XJ 650. Jego silnik rozwijał moc 71 KM, co jak na tę pojemność było w owym czasie wynikiem bardzo dobrym. Do napędu tylnego koła użyto wału Cardana, więc motocykl trafił w gusta tych, którzy lubili jeździć dużo i często. Dwa lata później w ofercie pojawił się większy model XJ 750 Seca. Choć model ten dostępny był w Europie, jego głównym adresatem był rynek amerykański, co łatwo poznać, jeśli spojrzy się na szeroką i wysoką kierownicę, duże 19-calowe przednie koło (tylne miało średnicę 18 cali) i geometrię przedniego zawieszenia sprzyjającą stabilności przy szybkiej jeździe na wprost. Kolejne cechy, które wyróżniały ten model to komputer pokładowy (!) i wygodna dwuosobowa kanapa oraz ciekawe, choć to kwestia gustu, wzornictwo. Do napędu tylnego koła wykorzystano oczywiście wał Cardana, silnik rozwijał moc 81 KM przy 9000 obr./min i maksymalny moment obrotowy 67 Nm przy 7500 obr/.min, co pozwalało rozpędzić motocykl do prędkości przekraczającej 200 km/h. Zgodnie z panującymi wówczas trendami przedni widelec zaopatrzono w system Anti-Dive zapobiegający nurkowaniu widelca podczas ostrego hamowania. Z przodu za wytracanie prędkości odpowiadały dwie tarcze, z tyłu bęben. Maszyna była łatwa w prowadzeniu, wygodna i świetnie sprawdzała się w długodystansowej turystyce.

W 1983 seria XJ ponownie rozwinęła się w kierunku większych pojemności i do salonów Yamahy wjechał XJ 900 (typ 31A). Miał on być odpowiedzią Yamahy na bestseller Hondy CB 900 Bol d’Or. XJ 900 nie miał łatwego życia, bowiem szukając uniwersalnego motocykla w wyższej klasie pojemnościowej dysponującego napędem wałem ówczesny motocyklista miał bardzo wiele możliwości wyboru. Konkurencją spod własnego dachu były Yamahy XJ 750 i XS 850 oraz XS 1100, Kawasaki kusiło klientów modelami Z 750 GT i Z 1000 ST, zaś Suzuki modelem GSX 1100, nie mówiąc już o maszynach BMW i Moto Guzzi. XJ 900 dał się jednak poznać jako motocykl trwały, niezawodny, oferujący komfort dla dwuosobowej załogi, dobre własności prowadzenia i więcej niż przyzwoite osiągi. Jeśli chodzi o własności trakcyjne balans między sportem a turystyką był tu ustawiony nieco bardziej w stronę turystyki. Topowy model z serii XJ został ciepło przyjęty i sprzedawał się dobrze.

Silnik XJ 900 bazował na wprowadzonym już w 1980 roku XJ 650. Zwiększenie pojemności uzyskano zarówno przez zwiększenie średnicy cylindra jak i skoku tłoka, co oznaczało, że większy silnik miał inny wał korbowy. Tak jak wszystkie jednostki napędowe z serii XJ dziewięćsetka maiła cztery cylindry, dwa wałki rozrządu w głowicy, dwa zawory na cylinder, chłodnicę oleju i system YICS (Yamaha Induction Control System). Była to wywiercona w głowicy komora rezonansowa połączona z kanałami ssącymi, która powodowała intensywne zawirowanie mieszanki zasysanej do cylindrów, co miało korzystny wpływ na wzrost mocy i obniżenie zużycia paliwa. Silnik XJ 900 generował moc 97 KM i maksymalny moment obrotowy 80 Nm. Pozwalało to rozpędzić ważący 248 kg motocykl do prędkości 220 km/h. Skrzynia biegów posiadała pięć przełożeń, a tylne koło napędzał wał Cardana. Maszyna toczyła się na kołach odlewanych z lekkiego stopu obutych w opony 100/90 V 18 z przodu i 120/90 V 18 z tyłu. Przednie koło posiadało dwie wewnętrznie wentylowane tarcze z jednotłoczkowymi zaciskami pływającymi, tylne koło miało pojedynczą tarczę z jednotłoczkowym zaciskiem pływającym. Widelec teleskopowy posiadał wspomaganie powietrzne i system Anti-Dive zapobiegający nurkowaniu podczas hamowania. Dwuramienny wahacz współpracował z dwoma amortyzatorami z dodatkowymi zbiorniczkami gazu. Stylistyka motocykla była zgodna z duchem epoki, ale mogła się również podobać motocyklistom o bardziej klasycznych gustach. Zwieńczeniem widelca była zgrabna mini owiewka, w której zabudowano prostokątny reflektor. Przy wszystkich swych zaletach XJ 900 cierpiał na niemiłą przypadłość. Otóż podczas jazdy z wysokimi prędkościami kierownica lubiła wpadać w drgania, a skłonność ta nasilała się w miarę zużywania się opon.

Konstruktorzy Yamahy szybko zdiagnozowali problem wprowadzając konieczne poprawki. Winowajcą niestabilnego zachowania motocykla przy dużych prędkościach była mocowana do widelca owiewka. Dlatego też we wprowadzonym w 1984 roku nowym modelu XJ 900 F (typ 58L) wprowadzono obszerniejszą owiewkę mocowaną do ramy. Dodatkowo pod silnikiem zamontowano spoiler. Zabiegi te znacznie poprawiły stabilność motocykla. Na tym nie koniec zmian. W 1985 roku rozwiercono silnik zwiększając jego pojemność z 853 do 891 ccm. Zaowocowało to wzrostem mocy do 98 KM i maksymalnego momentu obrotowego do 81 Nm. Zmiany objęły również podwozie. Widelec teleskopowy pozbawiono systemu Anti-Dive oraz wspomagania powietrznego, tylne amortyzatory nie wymagały już zbiorniczków wyrównawczych. Przednie wewnętrznie wentylowane tarcze hamulcowe zostały zastąpione tarczami nacinanymi z modelu XJ 600. W tej wersji XJ 900 F był produkowany do 1990 roku. W latach 1985-87 oferowano również bardziej klasyczną, pozbawioną owiewki wersję XJ 900N. Ostatnią modernizację XJ 900F przeszedł w 1991 roku (typ 4BB). Chcąc być w zgodzie z nowymi normami ekologicznymi trzeba było zredukować moc silnika do 92 KM. W 1994 roku schedę po XJ 900 F przejął zupełnie nowy model XJ 900 S Diversion, ale to już zupełnie inna historia.

Na koniec wypadałoby jeszcze wspomnieć o innych, nie wymienionych jeszcze motocyklach należących do rodziny XJ, a było tego całkiem sporo. Przede wszystkim oprócz modeli z wałem kardana były jeszcze lżejsze i nieco bardziej sportowe modele z napędem tylnego koła łańcuchem, jak XJ 550 (poświęciłem mu odrębny artykuł) zastąpiony w 1984 roku przez XJ 600. Rodzina XJ miała również swojego reprezentanta wśród soft chopperów. Był nim XJ 750 Midnight Maxim. Bodaj najbardziej spektakularnym jeśli chodzi o zastosowane rozwiązania techniczne i wzornictwo był XJ 650 Turbo

Dziś motocykli takich jak Yamaha XJ 900, czyli czterocylindrowych maszyn łączących komfort i talenty turystyczne z nieprzesadnie dużą masą, dobrymi osiągami i napędem tylnego koła wałem, próżno ze świecą szukać. I na dobrą sprawę trudno stwierdzić, czy takich motocykli się dziś nie produkuje bo niema na nie popytu, czy też nie ma na nie popytu bo się ich nie produkuje.